FATURA - SEVK İRSALİYESİ - İRSALİYELİ FATURA HAKKINDAKİ YASAL DÜZENLEMELER VE UYGULAMA ESASLARI-3

• 16.07.2021 10:22:09
• Yazar: : Ali ALTUN
• Yorum
• Puanı:0
• Muhasebe

J. İRSALİYELİ FATURA

Kanuni Dayanak:

   Vergi Usul Kanunu’nun 211 Seri Nolu Genel Tebliği (8) ile, İrsaliyeli Fatura uygulaması getirilmiş bulunmaktadır. Bu uygulamada mükellefler, fatura ve sevk irsaliyesini ayrı belgeler olarak değil, “irsaliyeli fatura” adı altında tek belge olarak düzenleyeceklerdir. 

   Daha sonra getirilen Vergi Usul Kanunu’nun 232 Seri Nolu Genel Tebliği (9) ile, satılan malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde, satıcı tarafından irsaliyeli fatura düzenlenebileceği gibi ayrı ayrı fatura ve sevk irsaliyesi de düzenlenebilecektir. 

   İrsaliyeli fatura düzenlenmesi halinde ayrıca sevk irsaliyesi aranmayacaktır. İrsaliyeli fatura, hem faturanın hem sevk irsaliyesinin şartlarını bir belgede toplama özelliğine sahip bir vesikadır.  

   VUK’nin 231 inci maddesinin 5 numaralı bendinin mükelleflere tanıdığı, malın tesliminden itibaren faturanın yedi gün içinde düzenlenmesi imkanından vazgeçerek, bu yükümlülüğü derhal yerine getirmek isteyen mükellefler, fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenlemeksizin, diledikleri takdirde, aşağıda sıralanan esaslara uygun olarak “irsaliyeli fatura” düzenleyebileceklerdir. 

Özellik Arz Eden Hususlar:

 İlgili kanun maddesinden ve yukarıda belirtilen tebliğlerden hareket ile Sevk İrsaliyesi için özellik arz eden hususları aşağıdaki gibi sıralamak mümkün. Buna göre; 

1- İrsaliyeli fatura uygulamasına hesap dönemi içinde geçilemez, kesinlikle hesap dönemi başında geçilmesi gerekir. Yeni işe başlayanlar işe başlama tarihinden itibaren bu usulü seçebilirler; daha sonra hesap dönemi içinde usulün değiştirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla bu durumdaki mükellefler hem “irsaliyeli fatura”, hem de ayrı ayrı fatura ve irsaliye düzenleyemezler. 

   Bu usulü seçen mükellefler, ilgili hesap dönemi başında başlamak ve o takvim yılı sona ermeden fatura veya sevk irsaliyesini ayrı ayrı düzenleyemezler hükmü ise, 232 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile değiştirilerek, aynı zamanda fatura ve sevk irsaliyesini ayrı ayrı kullanma hakkı da tanımaktadır.

2- İrsaliyeli Fatura uygulamasını seçen mükelleflerden mal satın alan mükelleflerin, bu malları taşımaları veya taşıttırmaları esnasında “irsaliyeli fatura” bulunması halinde, bunların “sevk irsaliyesi “ düzenleme yükümlülükleri yoktur. İrsaliyeli faturanın altında, “bu belgenin sevk edilen malla birlikte bulunması halinde ayrıca sevk irsaliyesi aranmaz.”  ifadesine yer verilecektir. 

3- Malı satan mükellefler İrsaliyeli faturayı en az üç örnek olarak düzenleyeceklerdir. En az üç nüsha düzenlenmeyen “irsaliyeli faturalar hiç düzenlenmemiş sayılacaktır. İrsaliyeli faturanın iki nüshası mutlaka malı taşıyan araçta bulundurulacak, yoklama ve denetimlerde “irsaliyeli faturanın iki nüshası da ibraz edilecektir. Denetim elemanları, kendilerine ibraz edilen “irsaliyeli fatura”nın bir nüshasına adını, soyadını ve unvanını yazdıktan sonra tarih belirterek mühürleyip imzalayacak ve ilgiliye iade edecekler, diğer nüshasını mükelleflerin vergi dairelerinde bulunan tarh dosyalarına konulmak üzere ilgili vergi dairelerine intikal ettirilecektir. 

5- İrsaliyeli faturada; faturayı düzenleyenin adı, ticari ünvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası, malın nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı ile nereye ve kime gönderileceği; müşterinin adı, ticari ünvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası, düzenleme tarih ve saati ile anlaşmalı matbaa ile ilgili bilgilere yer verilecektir. Bu bilgilerin eksik olması halinde “irsaliyeli fatura” hiç düzenlenmemiş sayılacaktır.

6- İrsaliyeli faturada esas kural; taşıttırılan malların, satışa konu olan mallar olduğudur. Dolayısı ile, satışa konu olmayan mal teslimlerinde (işlenmek üzere gelen ve işlenmiş olarak işçilik faturası ile malın sahibine gönderilen malın kendisi ve işçilik faturası) irsaliyeli fatura  ile tesliminin mümkün olmaması gerektiği görüşündeyiz.      

“Fatura ve İrsaliye İlgili Genel Konular”

Fatura ne zaman Düzenlenir?

   Fatura normal olarak malın teslimi sırasında düzenlenir. Bazı hallerde teslimden bir süre önce, bazı hallerde de teslimden bir süre sonra düzenlenmesi de mümkündür. Ancak faturanın malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde düzenlenmesi gerekir.Satılan malın teslim tarihinden sonra veya teslimi sırasında düzenlenmiş olsa dahi, faturada malın teslim (irsaliye) tarihi ve irsaliye numarası yer alacak  ve ayrıca sevk irsaliyesi de düzenlenecektir.  

Faturada Kullanılabilecek Para Birimleri

   Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre, vergiye tabi muamelelerde bedel yabancı paraya endeksli olarak belirlenebilmektedir. Yurt içinde yapılan mal teslimi ve hizmet ifaları dolayısıyla tanzim edilen faturaların, sadece döviz karşılıkları belirtilerek düzenlenmesi mümkün değildir. 

   Ancak bu faturanın uygun bir yerine fatura tarihindeki T.C.M.B. Döviz Alış Kurunun mal bedelinin ve Katma Değer Vergisi’nin Türk Lirası karşılıklarının da yazılması gerekmektedir.

Dövizli Faturanın Farklı Tarihte Ödenmesi Halinde Kur Farkı Faturası

   Fatura üzerindeki bedelin döviz cinsinden (yabancı para) düzenlenmesi halinde fatura üzerine o günki döviz alış kuru esas alınmak suretiyle Türk Lirası karşılığının yazılması, faturada belirtilen meblağın faturanın düzenlendiği tarihten sonraki bir tarihte ödenmesi halinde ortaya çıkan kur farkı için de fatura düzenlenmesi gerekmektedir  

Sevk İrsaliyesi Aranmayacak Haller

   Esas olan; sevk irsaliyesinin ancak alım satıma konu olan ve ticari bir nitelik taşıyan malların sevkinde düzenlenmesi gereken bir belge olduğudur. Burada amaç ticari bir teslimin nihai olarak faturaya bağlanmasını sağlamaktır. Hiçbir ticari niteliği olmayan teslimlerde sevk irsaliyesi düzenlenmez. 

Örneğin; ticari hiçbir niteliği olmayan “evden eve ev eşyasının nakli” nde sevk irsaliyesi aranmaz. Ancak özellik taşıyan bazı teslimlerde; teslime konu mal ticari nitelik taşımasına rağmen sevk irsaliyesi düzenlenmemektedir. Örneğin; gayrimenkul satışı,  ticari bir nitelik taşıdığı halde bu tür teslimlerde sevk irsaliyesi aranmaz.      

Faturanın Üzerine Kaşe Basmak Ne Anlama Gelir?

   Uygulamada, faturanın üst kısmına veya alt kısmına kaşe basılarak imza atılması farklı algılanmakta ve tartışılmaktadır. Fatura bedeli karşılığı yapılan ödeme için makbuz alınmadıkça fatura tutarı ödenmiş veya tahsil edilmiş sayılmaz. Diğer bir ifade ile, kaşenin faturanın alt kısmına basılarak imzalanması o fatura bedellinin tahsil-tediye edildiği anlamına gelmez.

Hizmet Satışlarında İrsaliye Düzenlenir Mi?

   Öte yandan, günümüzün gelişmiş ekonomilerinde hizmet sektörü de en az fiziki mal üreten sanayi ve tarım sektörü kadar önem kazanmış olup,  bu sektörde de sevk irsaliyesi düzenlenemez. 

K. MALİYE BAKANLIĞINCA BELİRLENEN BELGELER

VUK 227, 241, mük. 242, mük. 257. Maddelerin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden düzenlenen belgeler ise aşağıda sıralandığı gibidir.

✦Kıymetli Maden Alım ve Satım Belgesi

✦Döviz Alımı ve Satımı Belgesi

✦Orman Kooperatiflerinde Ödeme Cetveli

✦Reçete

✦Dekont

✦İşlem Sonuç Formları

✦Sigorta Poliçeleri

✦Sigorta Komisyon Gider Belgesi

✦Ödünç Sözleşmesi

✦Adisyon

✦Ambar Tesellüm Fişi

L. DİĞER KANUNLARDA DÜZENLENMİŞ BELGELER

   Türk Vergi Sistemi’nde serbest delil sistemi kullanıldığından diğer kanunlara  veya uluslararası anlaşmalara göre düzenlenen belgeler de işlemin gerçekliliğinin ispatında kullanılabilir. 

Bu belgeler;

✦Kambiyo Senetleri (Çek, Senet , Poliçe)

✦Hisse Senedi ve Tahvil 

✦Taşıma Senedi, Yük Senedi, Refakat Belgeleri

✦SPK Mevzuatı Gereği Oluşturulan Belgeler

✦ATA Karnesi

✦Analiz Raporu

✦A. TR Dolaşım Belgesi

✦EUR.1 Dolaşım Belgesi

✦Bitki Sağlığı Sertifikası

✦Koli Ambalaj Listesi

✦Çeki Listesi

✦Proforma Fatura

✦Tasdikli Fatura, Konsolosluk Faturası

✦Gözetim Belgesi

✦Gümrük Beyannamesi

✦Serbest Bölge İşlem Formu 

✦Helal Belgesi

✦Taşıma Senedi, Konşimento,  Karayolu Demiryolu Deniz Yolu Taşıma Belgeleri

✦Menşe Şahadetnamesi

✦TIR Karnesi